Η “Συναισθηματική” γλώσσα είναι μια παγκόσμια γλώσσα;
Η Γλώσσα των συναισθημάτων είναι παγκόσμια και κοινή για όλους τους ανθρώπους.
Είναι η γλώσσα της καρδιάς.
Ανεξάρτητα από το που ζούμε, από την γλώσσα που μιλάμε ή τον πολιτισμό μας, η γλώσσα των συναισθημάτων, είναι καθολική, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες φυλές του Αμαζονίου.
Όλοι καταλαβαίνουμε, τι νιώθει κάποιος, με ένα δάκρυ ή με ένα χαμόγελο.
Είναι βαθιά συγκινητικό, ότι όλοι, νιώθουμε το ίδιο όταν πονάμε, όταν χαιρόμαστε ή όταν απογοητευόμαστε. Και αυτό είναι μαγικό.
Το Συναίσθημα είναι η πιο Καθαρή και Αυθεντική Μορφή Επικοινωνίας.
Ένα βλέμμα γεμάτο πόνο, ένα γέλιο γεμάτο χαρά, ένα σιωπηλό δάκρυ, λένε περισσότερα από χίλιες λέξεις. Δεν χρειάζονται μετάφραση.
Τα Συναισθήματα, δεν εξαρτώνται από θρησκεία, φυλή, ηλικία ή κουλτούρα. Όλοι, μπορούμε να διαβάσουμε τα συναισθήματα του άλλου, γιατί τα έχουμε ζήσει.
Γιατί το λέμε μαγικό;
Το λέμε μαγικό γιατί πέρα από τις λέξεις, τους πολιτισμούς και τα σύνορα, αυτό που μας ενώνει, είναι κάτι πιο βαθύ. Είναι το Συναίσθημα. Παρότι ζούμε, μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο διαφορές, υπάρχει κάτι βαθιά κοινό: Το ανθρώπινο βίωμα.
Πριν μιλήσουμε νιώθουμε.
Ο Βαθύς πυρήνας του ανθρώπου σε σχέση με το βίωμα, είναι ο ίδιος.
Όλοι είμαστε φτιαγμένοι από τα ίδια υλικά.
Η Συγκρότησή μας, σε σχέση με τις συναισθηματικές μας ανάγκες, είναι ίδια δομημένη, εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
Όταν λέμε συγκρότηση εννοούμε:
Tο πως νιώθουμε, το πως αντιδρούμε, την ανάγκη μας για αγάπη, για αποδοχή και κατανόηση.
Αυτό αρκεί, για να δημιουργηθεί μια γέφυρα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, σε δύο ψυχές που ίσως, δεν μιλούν την ίδια γλώσσα.
Εδώ και αιώνες, από την εποχή του Neanderthal (Νεάντερταλ), μέχρι την εποχή μας, η σκέψη ότι κάτω από τις επιφανειακές αλλαγές, όπως τεχνολογία, πολιτισμοί, τρόπος ζωής, η βασική δομή, το πως αντιδρούμε και αγαπάμε , το πως θυμώνουμε ή το πως θρηνούμε, παραμένει ίδια, από τα βάθη της εξελικτικής ιστορίας. Αυτό είναι εντυπωσιακό.
Το Συναίσθημα μας συνδέει με όλους τους ανθρώπους από την αρχή της ανθρωπότητας.
Ένας άνθρωπος στην Αρχαία Αίγυπτο ή στην Προϊστορική Αφρική, ένιωθε Φόβο ή Αγάπη με τον ίδιο “περίπου” τρόπο, που νιώθουμε και εμείς σήμερα.
Η Αμυγδαλή, το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα, οι Ορμόνες όπως η Aδρεναλίνη ή η Ωκυτοκίνη, λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο.
Άρα: Ο Φόβος, ο Θυμός, η Αγάπη, η Ζήλια, το Δέσιμο ήταν βιολογικά εφικτά και τότε.
Λέμε “Περίπου” γιατί διαφέρουμε στην εμπειρία του Βιώματος.
Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε εξαρτάται από την εποχή. Έχει δυναμική.
Ένας σημερινός άνθρωπος θα πει: “Αγχώνομαι γιατί πρέπει να αλλάξω δουλειά και πιέζομαι “.
Ένας Αιγύπτιος του 1500, σε μια αλλαγή, θα έλεγε: “Η καρδιά μου ταράζεται, οι θεοί με δοκιμάζουν”.
Ένας προϊστορικός άνθρωπος σε μια αντίστοιχη δοκιμασία, ίσως να κρυβόταν και να φώναζε χωρίς λέξεις.
Τα βασικά συναισθήματα είναι παγκόσμια κοινά, αλλά το νόημά τους, είναι πολιτισμικό.
Αυτό μας δείχνει το πόσο κοινή είναι η ανθρώπινη εμπειρία, πέρα από τους πολιτισμούς, τις γλώσσες ή τις εποχές.
Αυτό ίσως, μερικούς, να μας κάνει πιο ταπεινούς και πιο συμπονετικούς: Γιατί ο άλλος δεν είναι και τόσο διαφορετικός τελικά.
Αυτή λοιπόν είναι “Η κοινή Ανθρώπινη Δομή”, σε σχέση με το συναίσθημα. Το γεγονός ότι, όλοι αισθανόμαστε Χαρά, Φόβο, Απώλεια, Επιθυμία, Ελπίδα, είναι Αρχέγονο.
Και αυτό είναι η Βάση της Ενσυναίσθησης.
Ενσυναίσθηση είναι να μπορούμε να μπούμε στην θέση του άλλου, όχι επειδή έχουμε ζήσει ακριβώς τα ίδια πράγματα, αλλά επειδή, το πως νιώθει τα πράγματα ο άλλος, “κάπου μέσα μας”, το αναγνωρίζουμε.
Μπορεί να μην έχουμε χάσει τον ίδιο άνθρωπο, αλλά ξέρουμε τι θα πει απώλεια.
Μπορεί να μην έχουμε ζήσει την ίδια χαρά, αλλά ξέρουμε την έξαρση, την συγκίνηση και την πληρότητα που νιώθουμε από ένα χαρούμενο για εμάς γεγονός.
Αυτή η Ικανότητα να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας στον άλλον, είναι που μας κρατάει ανθρώπινους. Και όσο περισσότερο φροντίζουμε να έχουμε αυτή την Ικανότητα, τόσο πιο βαθιές και αληθινές γίνονται οι σχέσεις μας.
Αυτή η Ικανότητα είναι το Θεμέλιο της Ηθικής, της Τέχνης και της Αγάπης.
Χωρίς αυτή την Ικανότητα, σταματάμε να βλέπουμε τον άλλον μέσα μας, τον απορρίπτουμε, τον μειώνουμε και αυτό είναι το πρώτο βήμα προς την βία, την απανθρωπιά, την αδιαφορία.
Με δύο λόγια:
Η Ικανότητα να βλέπουμε τον εαυτό μας στον άλλον, μας θυμίζει ότι: όλοι, είμαστε κομμάτι του ανθρώπινου πλάσματος που έχουμε, Σώμα, Ψυχή, Εμπειρίες, Ευθραυστότητα.
Όλοι νιώθουμε, όλοι σκεφτόμαστε και όλοι, έχουμε ανάγκη από αγάπη.
Ενώ λοιπόν, αν και έχουν περάσει εκατομμύρια χρόνια και ο κόσμος έχει μεταμορφωθεί, παρότι τα πάντα έχουν αλλάξει, η Εσωτερική μας Δομή, το πως αισθανόμαστε, το πως αντιδρούμε μένει σχεδόν η ίδια.
Αυτό το χάσμα, μεταξύ Εξωτερικής ταχύτητας και αλλαγής και Εσωτερικής σταθερότητας της φύσης μας, είναι κατά κάποιο τρόπο, η ρίζα πολλών προβλημάτων της εποχής μας.
Αυτό μας οδηγεί στην Νοητική Κόπωση
Ο Σύγχρονος άνθρωπος, δέχεται χιλιάδες ερεθίσματα την ημέρα – μηνύματα, εικόνες, ειδοποιήσεις, πληροφορίες – πολύ περισσότερα από ότι μπορεί να επεξεργαστεί ίσως, ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
Αυτό μας οδηγεί σε Νοητική Εξάντληση, Δυσκολία να Συγκεντρωθούμε, μειωμένη Ενσυναίσθηση, γιατί οι ρυθμοί είναι τόσο γρήγοροι που ούτε τον εαυτό μας προλαβαίνουμε να νιώσουμε, αλλά ούτε και τον άλλον.
Σημαντικό ρόλο στην κούραση του μυαλού, είναι επίσης ότι: Έχουμε απομακρυνθεί από την οικογένεια, που αυτό μπορεί να ενισχύει την ελευθερία, αλλά συχνά αυτό φέρνει και μοναξιά. Διότι η οικογένεια σχεδόν πάντα, μας δίνει ασφάλεια.
Με την τεχνολογία είμαστε συχνά συνδεδεμένοι αλλά, πολύ συχνά χωρίς αληθινή επαφή, διότι η τεχνολογία “επιτρέπει” την επικοινωνία, αλλά χωρίς βλέμμα, χωρίς σώμα, χωρίς σιωπή, που αυτά, είναι τα Βασικά Συστατικά της Ανθρώπινη Ουσιαστικής Επαφής.
Σήμερα επίσης, ο άνθρωπος έχει περισσότερες επιλογές, έχει και περισσότερες “ταυτότητες” όπως επαγγελματική, κοινωνική , ψηφιακή.
Αυτό μπορεί να φέρει ελευθερία επίσης, αλλά φέρνει και σύγχυση.
Ομοίως, στην εποχή μας προβάλλεται μια εικόνα, ότι πρέπει να είμαστε διαρκώς “ καλά “. Πρέπει να πετυχαίνουμε. Πρέπει να χαμογελάμε.
Αυτό κάνει μερικούς από εμάς, να νιώθουμε άσχημα που νιώθουμε άσχημα.
Λες, και ο πόνος ή το να έχεις αμφιβολία για κάτι, είναι αποτυχία, ενώ στην πραγματικότητα, είναι απολύτως ανθρώπινο, να νιώθω κάποιες φορές ότι αμφιβάλω ή ότι δεν είμαι καλά.
Αν και όλα αυτά δημιουργούν ένταση από την φύση τους, δεν είναι καταστροφικά.
Το κρίσιμο είναι, να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά μας και να τα φιλτράρουμε χωρίς να μας κυριεύουν.
Δηλαδή να μπορώ να ξέρω και να παρατηρώ και όχι να αντιδρώ παρορμητικά.
Να μπορώ να επεξεργάζομαι το Συναίσθημά μου. Τι είναι για μένα και τι όχι.
Αφού τα φιλτράρουμε, να επιστρέφουμε συνειδητά, σε ότι μας κρατά ανθρώπινους: Αυτό είναι η σχέση που έχω με τον εαυτό μου. Είναι η αυτό-ενσυναίσθηση.
Καταλαβαίνω πως νιώθω και είμαι παρών στο να με φροντίσω.
Μετά από αυτή την επεξεργασία, επιστρέφω σε μια στάση Συνειδητής Ανθρώπινης Επιλογής.
Το να έχω αληθινή σχέση με τον εαυτό μου, είναι η προϋπόθεση για να σχετιστώ ουσιαστικά και με τον άλλον.
Πως τα συναισθήματά μας επηρεάζουν την συμπεριφορά μας;
Τα συναισθήματα, είναι η εσωτερική μας κατάσταση και μας δείχνουν τι συμβαίνει μέσα μας.
Ξεκινούν από μια πρώτη αίσθηση, που ίσως είναι μια δόνηση, ίσως ένα τσίμπημα, ή ένα κενό. Αυτά τα σήματα μας δίνουν πληροφορίες για το πως νιώθουμε.
Έχει αποδειχθεί επιστημονικά, ότι ένα είδος χιμπατζή (Pan troglodytes) είναι τα πιο κοντινά συγγενικά μας είδη στο βασίλειο.
Ο άνθρωπος και οι χιμπατζήδες μοιράζονται περίπου το 98,8% του DNA τους.
Η Γενετική απόσταση μεταξύ ανθρώπου και χιμπατζή είναι μικρότερη από όσο νομίζουμε. https://www.psychology.gr/diafora-themata-psychologias/8927-epistimoniki-syndesi-anamesa-sti-symperifora-ton-zoon-kai-tin-aftognosia.html?utm_medium=push&utm_source=wonder
Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ότι οι χιμπατζήδες, εκτός από Συναισθήματα, έχουν και“Ηθική”. Όχι με την συνειδητή έννοια που έχουμε εμείς, όπως είναι οι κανόνες ή η φιλοσοφία, αλλά, έχουν Υψηλή Κοινωνική Νοημοσύνη.
Η επιστήμη και όσοι τα μελετούν, παρατηρούν ότι:
Αναγνωρίζουν πρόσωπα και συναισθήματα.
Δείχνουν Ενσυναίσθηση, δηλαδή, στο πένθος λειτουργούν συμπονετικά. Πάνε, μένουν εκεί δίπλα σε αυτόν που έχει απώλεια. Αγκαλιάζουν όσους πενθούν. Ησυχάζουν ταραγμένα μέλη. Παρατηρούν και νιώθουν.
Επιδιώκουν την συμφιλίωση μετά από έναν καβγά.
Έχουν έντονη συνεργασία όταν χρειάζεται. Δείχνουν δηλαδή περισσότερη κοινωνική αλληλεγγύη, χρησιμοποιώντας το άγγιγμα, για να λύσουν συγκρούσεις. Κάτι που ενισχύει τη συγγένειά τους με τον άνθρωπο, σε επίπεδο κοινωνικής συμπεριφοράς.
Αντίστοιχα, βάζουν ποινή ή αποδοκιμασία μετά από εγωιστική συμπεριφορά.
Δείχνουν Αλτρουισμό όπως μοιράζονται τροφή, ή βοηθούν ασθενείς μέλη.
Σε όλα αυτά, αντιδρούν εντελώς Παρορμητικά και Ενσυναισθητικά.
Όλα αυτά, αγγίζουν τον Πυρήνα της ηθικής, αλλά όχι με τον κλασικό ανθρώπινο τρόπο, που ίσως, έχουμε εμείς στο μυαλό μας.
Οι χιμπατζήδες δείχνουν Προ-ηθικές συμπεριφορές. Είναι κάτι Βιολογικό.
Μπορούμε να πούμε ότι όλα τα παραπάνω, στο πως αντιδρούν οι χιμπατζήδες, είναι το “Υλικό” της Ηθικής. Λειτουργούν με Συναισθηματικά Μοτίβα, χωρίς το γλωσσικό και το φιλοσοφικό στοιχείο.
Η Παρόρμηση τους, έχει βιολογική βάση και τα στοιχεία που βγάζουν όπως, η οργή, η συμπόνια, η φροντίδα, παίρνουν κοινωνική μορφή και θυμίζουν την ανθρώπινη ηθική.
Τι μας δείχνει αυτό;
Στους χιμπατζήδες είναι έμφυτο.
Παρατηρούνται δηλαδή, έμφυτες συμπεριφορές που συνδέονται με την ενσυναίσθηση.
Αυτό συμβαίνει, για να συμβιώσουν μέσα σε ομάδες , για να επιβιώσουν μέσω της συνεργασίας, και να ικανοποιήσουν την ανάγκη για σύνδεση.
Άρα καταλαβαίνουμε ότι: H Ρίζα της Ανθρώπινης Ενσυναίσθησης, της Ηθικής, της Συνεργασίας αλλά και της Επιθετικότητας, υπάρχει ήδη πριν από τον άνθρωπο.
Η ανθρώπινη φύση, είναι συναισθηματική, κοινωνική και εξελίσσεται συνέχεια.
Με τον καιρό, στον άνθρωπο, η ηθική και η ενσυναίσθηση, έγινε συνειδητό σύστημα σκέψης, μέσα από την θρησκεία, τους νόμους, την φιλοσοφία, τις ιδεολογίες.
Αλλά οι ρίζες της Ενσυναίσθησης είναι : Στο σώμα, στο βλέμμα, στο άγγιγμα. Όπως στους χιμπατζήδες.
Που είναι το πρόβλημα στην σημερινή εποχή;
Στην σημερινή εποχή προσπερνάμε την σιωπή. Δεν σταματάμε ούτε για λίγο, να παρατηρήσουμε για να δούμε και να αντιληφθούμε όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αγνοούμε την δύναμη της παρατήρησης. Εκείνη την σιωπή που αν της δώσουμε χώρο, μπορεί να μας αποκαλύψει νοήματα.
Απαντάμε γρήγορα.
Αλλάζουμε εικόνες κάθε δευτερόλεπτο και αυτό φέρνει πολλά προβλήματα στις ζωές όλων μας.
Δεν προλαβαίνουμε να αφομοιώσουμε τα συναισθήματα, ούτε τα δικά μας, αλλά ούτε και των άλλων.
Η Ενσυναίσθηση γίνεται πιο ρηχή, σχεδόν “Διανοητική”. Μένει στο επίπεδο της σκέψης. Καταλαβαίνω με το μυαλό μου, τι νιώθει ό άλλος αλλά δεν το νιώθω πραγματικά μαζί του.
Ενώ, Ενσυναίσθηση είναι όταν:
Βλέπω και υποφέρεις, και έχω και εγώ το βίωμα, κάτι μέσα μου ταράζεται. Αν σε βοηθήσω να νιώσεις καλύτερα, τότε το σώμα μου ησυχάζει.
Και αυτό σημαίνει ότι είμαι παρών. Είναι μια Παρουσία Ενσυναισθητική που την βλέπουμε στα πρωτεύοντα θηλαστικά και σε ανθρώπινα βρέφη. (Για τα ανθρώπινα βρέφη θα μιλήσουμε άλλη φορά).
Στις μέρες μας η Ενσυναίσθηση είναι, Ρηχή και Διανοητική.
Ξέρω ότι κάποιος περνάει δύσκολα, αλλά “Δεν μου βγαίνει να σταθώ δίπλα του”.
“Καταλαβαίνω ότι είναι θυμωμένος, αλλά δεν με αγγίζει”.
“Ναι νιώθω άσχημα που χωρίσανε, αλλά πάμε παρακάτω”.
Η Σκέψη είναι εκεί. Η αναγνώριση υπάρχει, αλλά Λείπει η Συγκίνηση. Δεν ενεργοποιείται η καρδιά ή το σώμα.
Ενώ στην ουσία, η Ενσυναίσθηση είναι κάτι βαθιά Σωματικό, Συναισθηματικό, Βιωματικό.
Κατεβαίνει στο σώμα και γίνεται βίωμα. Είναι όταν ο άλλος πονάει και το νιώθεις λίγο και εσύ. Όχι για να κουβαλήσεις το βάρος του, αλλά για να σταθείς δίπλα του.
Για παράδειγμα…
“Κάποιος σου λέει κάτι δύσκολο και σε πιάνει το στομάχι”
“Βλέπεις δάκρυα και σου έρχεται και σένα ένα σφίξιμο”. Νιώθεις παύση. Βουβάθηκες. Δεν ξέρεις τι να πεις, αλλά είσαι παρών.
Η “Διανοητική ενσυναίσθηση” μπορεί να είναι χρήσιμη στους ψυχολόγους /Ψυχιάτρους και σε όσους ασχολούνται με την ψυχική υγεία. Τους βοηθάει να μην λυγίζουν, αλλά σε ένα φίλο, αν μένουμε μόνο εκεί, χάνουμε την ανθρώπινη επαφή.
Η βαθιά ενσυναίσθηση επιτρέπει την σιωπή. Είναι ζεστή, αργή. Δεν χρειάζεται να εξηγείς.
Βλέπω ότι υποφέρω και αναγνωρίζω ότι χρειάζομαι να με φροντίσω.
Βλέπω ότι υποφέρεις και θέλω να σταθώ σιωπηλά δίπλα σου.
Και τι μπορεί να συμβεί αν δεν το αναγνωρίζουμε αυτό;
Όταν δεν νιώθουμε και αδυνατούμε να αγγίξουμε τον εσωτερικό μας κόσμο ή να αγγίξουμε τον εσωτερικό κόσμο κάποιου φίλου, κάτι μέσα μας σκληραίνει.
Η συμπεριφορά μας γίνεται πιο απότομη, πιο ψυχρή.
Η απουσία Ενσυναίσθησης, μας κάνει απρόσωπους, ακόμα κι όταν περιβαλλόμαστε από κοντινά μας πρόσωπα. Γινόμαστε ανυπόμονοι και ανυπόφοροι– όχι μόνο προς τους άλλους, αλλά και προς τον εαυτό μας.
Αυτό δεν αφορά μόνο τον άλλον. Αφορά πρωτίστως εμάς.
Γιατί όταν δεν μπορούμε να αγγίξουμε τον άλλον, χάνουμε και την επαφή με τον εαυτό μας.
Γιατί το άγγιγμα του άλλου, είναι συχνά και ένας τρόπος να αγγίξουμε εμάς.
Στο τέλος μπορεί να νιώσουμε μόνοι.
Βαθιά μόνοι.
Η Ενσυναίσθηση είναι γέφυρα. Μια γέφυρα που ενώνει τα νησιά των συνειδήσεών μας και μας θυμίζει ότι έχουμε κοινό πυρήνα.
Χωρίς αυτήν, ο κόσμος γίνεται απλός χώρος.
Με αυτήν,
Ο χώρος γίνεται σχέση
