Πως η τέχνη με βοηθάει να εκφράζομαι χωρίς λόγια;
Μπορώ να μιλήσω χωρίς λόγια; Και βέβαια μπορώ.
Μπορώ να πω τι νιώθω χωρίς να ανοίξω το στόμα μου; Βεβαίως και μπορώ και με μεγάλη επιτυχία μάλιστα – θα έλεγε κάποιος.
Τι είναι Τέχνη και πως συνδέεται με την Επικοινωνία; Η Τέχνη είναι ένας τρόπος , να μπορώ να εκφράζομαι.
Μέσω της τέχνης μπορώ να εξωτερικεύω εκείνα τα συναισθήματα, που με δυσκολεύουν και με δυσχεραίνουν να τα εκφράσω με λέξεις.
Κι αν μπορώ να πω τόσα χωρίς να μιλήσω, τότε γρήγορα καταλαβαίνω, τι είναι η Τέχνη: Είναι η σιωπή, που μιλάει ποιο δυνατά από τα λόγια.
Πώς Επικοινωνούσαν οι Πρώτοι Άνθρωποι Χωρίς Λέξεις;
Ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιμοποίησε φωνητικά σήματα και γλώσσα του σώματος για να επικοινωνήσει. Πριν υπάρξουν λέξεις, υπήρχαν ήχοι, κραυγές, ρυθμοί.
Ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιμοποιούσε το σώμα του για να εκφραστεί. Έδειχνε, φώναζε, ύψωνε το χέρι του. Χτυπούσε ρυθμικά τις παλάμες του, για να εκφράσει συναισθήματα ή να δώσει εντολές. Μόνο από αυτό, γίνεται φανερό, πως η ανάγκη για επικοινωνία, είναι τόσο παλιά, όσο και η ίδια η ανθρωπότητα.
Αυτός ήταν ο πρώτος τρόπος ανθρώπινης έκφρασης: απλός, άμεσος, συμβολικός.
Όταν ο άνθρωπος ήθελε να πει κάτι, αλλά δεν ήταν παρών, δηλαδή, δεν ήταν σωματικά εκεί που ήθελε να δώσει το μήνυμα, αλλά ήθελε να αφήσει ένα μήνυμα σε κάποιον άλλον, τότε ζωγράφιζε: “Πέρασα από εδώ”, ”βρήκα βίσωνες”, ”πρόσεχε επικίνδυνο”. Και ήταν σαν να λέει ότι: “αυτό που είδα, θέλω να στο πω”.
Η Τέχνη ήταν η πρώτη μορφή επικοινωνίας.
Η προϊστορική ζωγραφική δεν ήταν για ομορφιά αλλά ήταν ανάγκη.
Οι άνθρωποι ζωγράφιζαν ζώα, ανθρώπινες μορφές, χέρια στις σπηλιές για να πουν τι έζησαν, τι είδαν, τι φοβήθηκαν και πολλά άλλα…
Οι τοιχογραφίες της Λασκώ στην Γαλλία και της Αλταμίρα στην Ισπανία είναι τα πρώτα δείγματα μιας συμβολικής επικοινωνίας. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%80%CE%AE%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%9B%CE%B1%CF%83%CE%BA%CF%8E
Οι τοιχογραφίες αυτές είχαν νόημα.
Ένα ζώο στον τοίχο ίσως να σήμαινε: “εδώ έχει θηρία”, ή να σήμαινε, “επιτυχία στο κυνήγι”.
Ήταν δηλαδή σαν τα emoji της σημερινής εποχής, που αντί για χαμόγελο ή χεράκι, ζωγράφιζαν βίσωνες και ελάφια.
Κατά κάποιο τρόπο, μπορούμε να πούμε ότι τα emoji είναι όπως οι ζωγραφιές των σπηλαίων, γιατί λειτουργούν χωρίς λέξεις.
Εκφράζουν συναίσθημα και σκέψεις, μεταφέρουν ιδέες και πληροφορίες, έχουν ύφος, συναισθηματική χροιά και χρησιμοποιούνται παγκόσμια.
Όλοι καταλαβαίνουμε σημερα, τι σημαίνει το κάθε εικονίδιο Emoji, όπως στην προϊστορική εποχή, όλοι καταλάβαιναν στην κοινότητα, τι σημαίνει ένα ελάφι πάνω σε ένα βράχο. Οι ζωγραφιές όμως των σπηλαίων είχαν σκοπό.
Ποια είναι η διαφορά με τα σημερινά emoji;
Η διαφορά με τα σημερινά emoji, είναι ότι η προϊστορικές ζωγραφιές, είχαν βαθύ πολιτισμικό νόημα.
Αν το συγκρίνουμε με το σήμερα, τα emoji λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Προσφέρουν ένα γρήγορο και άμεσο τρόπο επικοινωνίας. Όλοι καταλαβαίνουμε, τι σημαίνουν, ένα θυμωμένο μουτράκι, μια ραγισμένη καρδιά ή ένα πρόσωπο που χαμογελά. Μπορώ να εκφράσω θυμό, αγάπη, λύπη ή χαρά μέσα από ένα emoji.
Ακριβώς όπως και οι προϊστορικές ζωγραφιές, που ήταν γεμάτες συμβολισμό και συναίσθημα.
Η Διαφορά είναι ότι: Τότε η επικοινωνία ήταν θέμα επιβίωσης, ενώ σήμερα καλύπτει και την ανάγκη για ταχύτητα.
Θέλουμε δηλαδή να δείξουμε συναισθήματα γρήγορα.
Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για εικόνες που εξυπηρετούν την ανάγκη επικοινωνίας. Απλώς τότε ήταν ανάγκη βασική. Ενώ σήμερα όπως θα έλεγε και ένας φοιτητής, είναι πιο σύνθετα τα πράγματα, διότι χρησιμοποιώ, άλλο ύφος επικοινωνίας επαγγελματικά, άλλο φιλικά, άλλο δημόσια, άλλο συναισθηματικά.
Σήμερα δεν βασιζόμαστε σε απλά σύμβολα. Η επικοινωνία είναι πιο κατηγοριοποιημένη στις μέρες μας. Υπάρχουν όμως, ειδικά εργαλεία για κάθε τύπο, όπως το Teams για επαγγελματικά, whatsApp για φίλους, Τικ Τοκ… για έκφραση, που χρησιμοποιούν τα δικά τους σύμβολα.
Στην σημερινή επικοινωνία είμαστε λοιπόν πιο οργανωμένοι.
Πώς η Τέχνη μας Βοηθά να Εκφράσουμε όσα δεν λέγονται;
“Η Τέχνη είναι ένας καθρέφτης- βλέπεις μέσα της, αυτό που δεν μπορείς να πεις με λόγια”.
Τέχνη είναι όταν τραγουδάω, όταν ζωγραφίζω, όταν χορεύω, όταν παίζω θέατρο ή κατασκευάζω κουστούμια. Τέχνη είναι, όταν λαξεύω ένα γλυπτό ή όταν παίζω ένα μουσικό όργανο.
Η Τέχνη καθρεφτίζει αυτό που νιώθω.
Είναι κοινωνικός καθρέφτης. Μέσα από την τέχνη εκφράζονται κοινωνικά ζητήματα. Αποκαλύπτει τι συμβαίνει γύρω μας. Προκαλεί συζήτηση.
Όπως ένα βλέμμα μπορεί να πει περισσότερα από μια ολόκληρη φράση, έτσι και ένας πίνακας, ένα τραγούδι ή ένα άγγιγμα μέσα από μια θεατρική παράσταση, μιλάει απευθείας στην ψυχή μου.
Η Τέχνη με φέρνει πιο κοντά τους ανθρώπους.
Μπορεί να είναι προσωπική αλλά είναι και παγκόσμια ταυτόχρονα.
Ένα έργο τέχνης μπορεί να γίνει κατανοητό παγκοσμίως. Δεν χρειάζεται να ξέρω γλώσσα ή να έχω κοινή κουλτούρα για να μπορώ να νιώσω ένα πίνακα, να συγκινηθώ από μια μελωδία, να ταραχτώ από ένα γλυπτό.
Η Τέχνη, χτίζει γέφυρες επικοινωνίας, ανάμεσα σε λαούς, εποχές και ανθρώπους.
Από τις σπηλιές των προγόνων μας, μέχρι τα σημερινά ψηφιακά έργα, η τέχνη είναι διαχρονική μορφή επικοινωνίας που ενώνει και θυμίζει την κοινή μας ανθρωπιά.
Η Τέχνη είναι κάτι περισσότερο από δημιουργία. Δεν είναι απλώς η πράξη να δημιουργείς κάτι όμορφο. Είναι φορέας νοήματος, μνήμης και πολιτισμού.
Είναι έκφραση, επικοινωνία, θεραπεία.
Είναι ένας τρόπος να εκφράσεις όσα νιώθεις. Μπορείς να συνδεθείς, με τον εαυτό σου και με τους άλλους σε βαθύτερο επίπεδο, διότι μιλάει απευθείας στην καρδιά του άλλου και δημιουργεί συναίσθημα. Δεν αφορά μόνο το τι λέμε, αλλά το πως νιώθουμε, ποιοι είμαστε, τι φοβόμαστε, τι ελπίζουμε. Είναι η επικοινωνία ψυχής προς ψυχή.
Η Τέχνη είναι η Πρώτη Γλώσσα του Ανθρώπου.
Μια Παγκόσμια Συμβολική Επικοινωνία που μας συνοδεύει από την προϊστορία, μέχρι την Ψηφιακή εποχή.
Είναι τρόπος σκέψης, γιατί είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο.
Αφορά την ματιά που έχω για την ζωή. Το πως βλέπω τα απλά πράγματα και πως δίνω Νόημα σε αυτά.
Είναι η φωνή της ψυχής μας, όταν οι λέξεις δεν φτάνουν.
Οι πρώτοι άνθρωποι, επειδή δεν ήξεραν να γράφουν, δεν μπορούσαν και να εκφραστούν, κι έτσι ζωγράφιζαν για να πουν τι ένιωθαν.
Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, με όλα τα μέσα που έχουμε, πολλοί άνθρωποι στην σημερινή εποχή, δεν έχουν μάθει να εκφράζονται υγιώς. Δεν ξέρουν να πουν “στεναχωρήθηκα”, “νιώθω θυμό”, “έχω ανάγκη να με καταλάβεις” και τότε το συναίσθημα βγαίνει με λάθος τρόπους:
Μπορεί να φωνάζω και να βρίζω, γιατί δεν μπορώ να πω “πληγώθηκα”.
Ίσως, να χτυπάω την πόρτα γιατί δεν βρίσκω τις λέξεις να πω “νιώθω απόρριψη”.
Κάποιες φορές μπορεί να κλείνομαι στον εαυτό μου, γιατί φοβάμαι, πως αν μιλήσω, δεν θα γίνω κατανοητ@ ή μπορεί να φοβάμαι την κριτική ή τον αποκλεισμό…
Κι έτσι η έλλειψη συναισθηματικής έκφρασης, μπορεί να οδηγήσει κάποιον, σε αποξένωση, παρεξηγήσεις και η χειρότερη μορφή της, είναι η βία.
Αυτό είναι ένα πρόβλημα βαθιά ανθρώπινο και όχι απλώς κοινωνικό.
Πως μπορούμε να το διορθώσουμε αυτό;
Η απάντηση βρίσκεται εκεί που ξεκίνησαν όλα: Στην έκφραση.
Αυτό μπορεί να είναι μέσω της τέχνης .
Μπορεί να είναι μέσω της ζωγραφικής, μέσω του θεάτρου που παίζουμε ρόλους, μέσα από την μουσική, μέσα από τον χορό που μπορούμε και κινούμαστε, μπορεί να είναι από ένα σεμινάριο επικοινωνίας ή ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής, που μπορεί να με βοηθήσει να μάθω να γράφω . Μπορώ να μάθω να εκφράζομαι μέσω ψυχοθεραπείας. Υπάρχουν εκατοντάδες επιλογές για τον κάθε ένα από εμάς.
Ψάξε μέσα σου και δες, τι μπορείς να κάνεις για να εκφράσεις, να βγάλεις από μέσα σου αυτό που νιώθεις. Δοκίμασε μόνο σου. Πειραματίσου, θα το βρεις.
Το σημαντικό είναι να δίνω μορφή στο συναίσθημά μου. Όταν ένα συναίσθημα έχει μορφή, παύει να είναι άγνωστο και απειλητικό.
Είναι μεγάλη ανάγκη, να μαθαίνουμε στα παιδιά μας, να εκφράζονται από μικρά. Να εκφράζουν αυτό που νιώθουν. Με αυτόν το τρόπο μεγαλώνοντας, θα αποφεύγουν την συσσώρευση συναισθημάτων και την πίεση.
Η Συναισθηματική αγωγή και η καλλιτεχνική έκφραση, δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη.
Τελικά τι μας διδάσκει η Τέχνη από την προϊστορία μέχρι σήμερα;
Ότι ο κάθε άνθρωπος πάντα έχει ανάγκη να εκφραστεί.
Πάντα ο άνθρωπος, έχει ανάγκη, να πει αυτό που νιώθει.
Μας διδάσκει ότι: Όταν δεν έχω τις λέξεις, πρέπει να βρω σύμβολα, εικόνες, ήχους, κινήσεις.
Η τέχνη μου διδάσκει ακόμα, ότι: Όσο πιο καλά ξέρω να εκφράζομαι, τόσο λιγότερο πονάω τον εαυτό μου και τους άλλους.
Ας μάθουμε λοιπόν, να ζωγραφίζουμε αντί να φωνάζουμε, να γράφουμε αντί να τα σπάμε, να τραγουδάμε αντί να καταπιεζόμαστε και να καταπιέζουμε.
Ας μάθουμε να προχωράμε και να πορευόμαστε υγιώς, μέσα από την Μάθηση την Αυτογνωσία ή την Τέχνη.
Γιατί όπως είπαν και οι πρώτοι άνθρωποι των σπηλαίων με τις ζωγραφιές τους:
“Όταν δεν μπορώ να μιλήσω, θα αφήσω σημάδι. Θα με καταλάβεις”
